وزیر میراث فرهنگی: مسئولان مربوطه اقدامات لازم را در قبال مهمترین خانه اراک انجام دهند
عمارت محسنی یکی از ارزشمندترین بناهای قاجاری ثبت ملی اراک است که از سالها پیش با حمایت بنیاد خیریه محسنی در حال احیاء، مرمت و بهسازی بوده و در صورت همکاری اداره میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، استانداری و شهرداری اراک میتواند هر چه زودتر به دوران باشکوه خود برگردد. رضا صالحی امیری، وزیر میراثفرهنگی درباره این عمارت میگوید: «مسئولان مربوطه در میراث فرهنگی اراک باید درباره عمارت محسنی اقدامات لازم را انجام دهند.» این بنا زمانی محل آمد و شد بسیاری از شاهان و امیران ایرانی همچون ناصرالدین شاه و… بوده و بسیاری از حوادث دوران معاصر را در حافظه تاریخی خود دارد و دوران طلایی را پشت سر گذرانده است.
وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی درباره روند ساماندهی خانههای ارزشمند تاریخی و عمارت محسنی توضیح میدهد: «ما معمولا برای احیای خانههای تاریخی سه اقدام را باید انجام بدهیم؛ اول اینکه فرآیند ثبت بناهای تاریخی با سرعت انجام شود. پس از ثبت برای وزارت میراثفرهنگی تعهد صیانت ایجاد میشود و این بناها از تعرض در امان میمانند. سپس بحث مرمت بناهای تاریخی است و بهرهبرداری از آنها. خانههای تاریخی در واقع در قالب صندوق احیا، بناهای تاریخی را به افراد صاحب صلاحیت واگذار میکنند تا از آن به صورت بهینه در قالب یک مرکز صنایعدستی، گردشگری یا بوتیکهتل یا اشکال دیگر استفاده شود.» او همچنین تاکید میکند: «در سفرهای استانی که در روزهای پیشرو دارد، به دیدار بسیاری از محوطهها و بناهای تاریخی میرود و از نزدیک آنها را بازدید میکند که یکی از جاذبههای هویتی و گردشگری «عمارت محسنی» است.»
عمارت محسنی در آینه تاریخ
اما چرا عمارت محسنی مهم است؟ عمارت پنج هزار متری محسنی با قدمتی بیش از ۱۵۰ سال، به واسطه معماری خاص خود، یکی از شاخصترین بناهای دوره قاجاریه در این شهر است. این عمارت هم به لحاظ اجرا و هم آرایهها و تزئینات -از جمله آجرکاری و ترکیب آجر و کاشی به ویژه در بخش حوضخانه- کمنظیر است. این بنا نمونه شاخصی از معماری خانههای دوره قاجار به شمار میرود و دارای قسمتهایی مثل اندرونی و بیرونی، حمام، کالسکهخانه، حیاط مرکزی اصلی و پنج حیاط اختصاصی است.
این خانه در پانزدهم دی ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۴۳۷۸ در زمره آثار ملی ایران قرار گرفت، اما سالها به دلیل نبود رسیدگی حال و روز خوبی نداشت تا اینکه بنیاد محسنی مسئولیت احیاء، مرمت و بهسازی این بنای با اهمیت را به عهده گرفت. بنیاد محسنی که از سوی مهندس محمدحسین محسنی از نوادگان آیتالله حاجآقا محسن اراکی(سازنده اصلی عمارت) تأسیس شده، طرحهایی جامع را برای مرمت این خانه تهیه کرده که مورد تأیید سازمان میراث فرهنگی نیز قرار گرفته است. کارشناسان میراثفرهنگی معتقدند که در صورت حمایت و تسهیل روند مرمت از سوی مسئولان مربوطه، میتوان انتظار داشت که کار مرمت و احیاء این عمارت که مهمترین اثر تاریخی استان مرکزی است، به زودی سرانجامی شایسته پیدا کند و به مرحله نهایی برسد.
پنجدریها باز میشوند
جبهه شمالی عمارت وسیعترین قسمت مجموعه مشتمل بر فضاهایی دو و سه طبقه، پنج حیاط و حوضخانه و طبقه اول که دسترسی به آنها هم از حیاط اصلی و هم از حیاطهای پشتی امکانپذیر است در برگیرنده فضاهایی با کارکرد انباری، مطبخ و نانپزخانه را تشکیل است. طبقه دوم این بخش، اتاقهای مسکونی متعددی را شامل میشود که رو به حیاط اصلی و پیرامون حیاطهای کوچکتر ساخته شده اند. در بخش شمال غربی بنا یک در رو به حیاط اول باز میشود و از حیاط توسط یک رشته پلکان میتوان به فضایی پنجدری رسید که با فضای طبقه دوم در جبهه غربی مرتبط است. یک راهروی سرپوشیده، رابط حیاط اول و حیاط دوم بنا است. از حیاط دوم راهی به اندرونیهای پشتی وجود داشته که بهدلیل ساخت و سازهای مجاور، آثری از آن بخش باقی نمانده است. سقف همه بخش های متنوع مجموعه تیرپوش است و در هر جانب درها و پنجره هایی که متناسب با آب و هوا و اقلیم اراک است ساخته شده اند. نوع معماری بنا در عین مشابهت با منازل تاریخی کویری ایران، از جنبه های بسیاری کاملا متفاوت است و بخش های مختلف حمام آن که بازسازی و مرمت آن کامل شده، با هیچ کدام از حمام های شناخته شده ایرانی، مشابه نیست و می توان گفت در نوع خود کم نظیر است.
عمارت محسنی هم به خاطر ویژگیهای منحصر به فرد معماری و هم به دلیل حافظه تاریخی، یکی از بناهایی است که میتواند پس از مرمت کامل، به یکی از قطبهای گردشگری ایران تبدیل شود. وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همچنین تاکید میکند: «به دلیل محدودیت منابع و امکانات کافی، در صیانت از آثار تاریخی کشور دشوار است اما برنامه دولت چهاردهم حمایت از صنعت گردشگری است و توسعه و صیانت از میراثفرهنگی کشور ضرورت دارد.» او تاکید میکند: «آثاری چون عمارت محسنی میتوانند پس از احیا و تغییر کاربری تبدیل به قطب گردشگری شوند.»