سوزندوزی که به آن سُوچِندوزی هم میگویند، از اصلیترین هنرهای مردم بلوچ است، اما اصالت چشمگیر آن هم باعث نشده تا مطالعات و پژوهشهای گستردهای درباره پیشینه و تعیین قدمت تاریخی آن صورت بگیرد. باوجود این، میتوان گفت سوزندوزی با صنعت تولید ابریشم رابطهای مستقیم دارد و نشانههای تاریخی مبین آن است که در گذشته پرورش کرم ابریشم در بلوچستان متداول بوده و تجارت ابریشم بازار گرمی داشته است. در برخی از منابع زمان شروع این هنر ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال پیش از اسلام میرسانند و شواهد موجود حاکی از آن است که این شیوه دوخت از اوایل اسلام در میان بلوچها رایج بوده و در دوره ایلخانی و سپس تیموری و صفوی به اوج رسیده است.
بهنظر سوزندوزی یا بلوچیدوزی مجموعه انواع خاصی از سوزندوزی است که زاده خلاقیت زنان بلوچ است. این سوزندوزی مهر اصالت از سازمان یونسکو را دارد و در فهرست میراث معنوی ایران هم ثبت شده. در کتاب آخرین مأموریت، نوشته مغرالدین مهدی، درباره سوزندوزی آمده: یکی از صنایع که در حد خود بسیار زیبا و ارزنده است، صنعت دوزندگی و دستدوزی جلیقه و لباس زنانه است. مانند ترمه، دستدوزی مینمایند و با نهایت زیبایی و با ابریشمی که با رنگهای طبیعی رنگ کردهاند و رنگش ثابت است و هیچوقت از بین نمیرود، نخدوزی میکنند. صدها مربع و مستطیل و لوزی میدوزند، یک اندازه که اگر با پرگاری دقیق اندازهگیری کنند، سرمویی تفاوت ندارد .
چوتلدوزی یکی از انواع بلوچیدوزی، رایجترین دوخت در سراوان و اطراف آن است. مدل فنوچی- نوعی بلوچیدوزی که در اطراف ایرندگان و ایرانشهر و سرحد رواج دارد. پرکار ایرندگانی زمان قدیم (دوخت لباس شاهنشاهی) و پرکار فنوچی امروزه از شناختهترین پرکارهای بلوچستان هستند پلیوار دوزی-یا پریوار دوزی در ایرانشهر و نیکشهر هنوز انجام میشود و دوخت مرگ پانچ (پای مرغ) یکی دیگر از طرحهای بلوچیدوزی است .
زیبایی هنر سوزندوزی بلوچ به این است که در زندگی روزمره مردمان آن دیار کاربرد روزانه دارد و با وجود گذشت سالیان دراز و رفتوآمدهای متنوع لباس بلوچی همواره جایگاه خود را در فرهنگ مردمان بلوچ حفظ کرده است. زنان بلوچ در سیستان و بلوچستان هنوز هم سوزندوزی میکنند. هر دختری که متولد میشود از همان زمان نوجوانی این هنر را از مادرش و نزدیکانش فرا میگیرد و هزاران سال است بدین شکل نسل به نسل منتقل شده و پایدار مانده است.
اسلام کاظمیه در کتاب «جای پای اسکندر» که حاصل سفرش به سیستان و بلوچستان است، درباره سوزندوزی بلوچ چنین نوشته: گلدوزی زن بلوچ به تازگی در تهران باب شده است. زنان شیکپوش به تقلیدی سر و دست میشکنند برای یک پیراهن یا سفره دستدوزی که اسمش را گذاشتهاند بلوچیدوزی و قیمت گرانی در راه این کار میدهند. باسلیقهترین دستدوزها ساکن دهکدههای قاسمآباد، گوپچ و اسپکه هستند. از تهران سفارش پشت سفارش میرسد برای درخواست این هنر بومی با رنگ و طرح اعجاب انگیزش. مهتاب نوروزی یکی از مشهورترین سوزندوزان بلوچستان بود. تعدادی از آثارش در موزه سعدآباد نگهداری میشود، لباسهایی که او به همراه دیگر سوزندوزان بلوچ به سفارش فرح دیبا در دهه پنجاه خورشیدی دوخته بود. زنان بلوچ برای آفریدن نقش سوزندوزیهایشان از طبیعت اقلیم خود الهام میگیرند. یکی از زیباترین این سوزندوزیها لباسی است که برای فرح دیبا دوخته شده بود و در سوزندوزی آن از غروب آفتاب بلوچستان الهام گرفته شده و از زمینه سیاه آغاز می شود، سپس به قرمز و زرد و آبی و نقرهای میگرائید، آمیزهای از جلوه طلوع خورشید.